Arxeolog alım M.Turebekov 1954-jılı Qaraqalpaqstan Respublikası Qaraózek rayonı aymaǵında dúnyaǵa kelgen. Ol orta mektepti hám joqarı oqıw ornın tabıslı tamamlaǵannan soń, jaslıǵınan arxeologiya ilimine bolǵan qızıǵıwshılıq sebepli Samarqand qalasında arxeologiya qánigeligi boyınsha asprianturada tálim aladı. Soǵan baylanıslı arxeolog ilimpazdıń dáslepki izertlewleriniń jónelisi de Áyyemgi Soǵd qala hám qorǵanlarınıń qorǵanıw qurılısları – fortifikaciyası tariyxın úyreniw menen baylanıslı boldı. Áyyemgi Soǵd tariyxı boyınsha izertlewleri dawamında Samarqand, Buxara qalalarınıń jasın anıqlawǵa qatnastı. Ásirese Afrasiyabtıń eń áyyemgi dáwirlerge tiyisli mádeniy qatlamlarınan tabılǵan arxeologiyalıq materiallar tikkeley arxeolog M.Turebekovtıń izertlewleri nátiyjesinde anıqlandı hám usıǵan baylanıslı Samarqand qalasınıń jası belgilendi. Ótken ásirdiń 70-80-jıllarında Áyyemgi Soǵd aymaǵında jaylasqan qalalarda alıp barǵan izertlewleri nátiyjesinde 1981-jılı «Оборонителные сооружения древних поселений и городов Согда (ВИИ-ВИ вв. до н.е. – ВИИ в. н.е)» temasında kandidatlıq dissertaciyasın tabıslı jaqlap shıǵadı. Keyinshelik arxeolog alımnıń kandidatlıq dissertaciyası tiykarında monografiyalıq ilimiy miyneti de járiyalandı.
Arxeolog alım M.Turebekovtıń bunnan keyingi ilimiy iskerliginiń baǵdarı Qubla Aral boyı xalıqlarınıń áyyemgi dáwir tariyxı menen tıǵız baylanıslı bolıp, búgingi kúnde de alım óz izertlewlerin dawam ettirmekte. 1985-jıldan baslap búgingi kúnge shekem QMU Mizdaxkan arxeologiyalıq ekspediciyasına basshılıq etip, stacionar arxeologiyalıq qazıw jumıslarına qatnasıp kelmekte. Arxeolog M.Turebekov Mizdaxkan esteliginiń jasın anıqlaw boyınsha alıp barılǵan izertlew jumıslarına qatnastı hám usı tiykarda qalaǵa 2400 jıl burın tiykar salınǵanlıǵı anıqlandı. Usıǵan baylanıslı 1994-jılı Xojeli qalasınıń 2400 jıllıq yubiley sánesi belgilengen edi. Sonday-aq, arxeolog alımnıń Qońırat rayonı aymaǵındaǵı Topıraq qala, Bograxan hám Qaraózek rayonı aymaǵındaǵıBaǵdat qala esteliklerinde alıp barǵan qazıw jumıslarınıń nátiyjeleri Qubla Aral boyı orta ásir qalaqurılısı mádeniyatın úyreniwde jańa ilimiy jańalıqlarǵa bay boldı. Bul esteliklerde ótken ásirdiń 60-jıllarında kishi kólemli arxeologiyalıq qazıp izertlewleri ótkerilgen bolıp, stacionar túrdegi izertlewler alıp barılmaǵan edi. M.Turebekovtıń alıp barǵan qazıw jumısları nátiyjesinde bolsa bul esteliklerdiń topografiyası, stratigrafiyası hám materiallıq mádeniyatı boyınsha jańa ilimiy maǵlıwmatlar toplandı.
Arxeolog alım M.Turebekov qatnasıwında Qubla Aral boyı xalıqlarınıń áyyemgi dáwirlerden búgingi kúnge shekemgi tariyxı boyınsha oqıwshılar hám xalqımız tariyxına qızıǵıwshı keń jámáátshilik ushın birqansha kitaplar, sabaqlıq hám oqıw qollanbalar jaratıldı. Solardan «Qubla Aral boyı xalıqları tariyxınan» (M.Mambetullaev menen birgelikte, vıp. I-III, Nókis, 1997, 1998) hám «Qaraqalpaqstan tariyxı» (M.Mambetullaev, O.Yusupov menen birgelikte, Nókis, 2010)kitaplarında áyyemgi dáwirden usı kúnge shekemgi qaraqalpaq xalqınıń tariyxı bayan etilgen. Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Tariyx fakulteti studentleri, magistrant hám doktorantlarınıń ilimiy jumıslarına basshılıq etti hám ilimiy másláhatlar berdi.
M.Turebekov Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2020-jıl 26-maydaǵı pármanına muwapıq «MEHR-SAXOVAT» kókirek nıshanı menen sıylıqlandı. Uzaq jıllıq miyneti arqalı elimizge tanılǵan arxeolog ilimpaz, ustaz 2022-jılı 19-avgustta dúnyadan ótti.
Qaraqalpaq mámleketlik universiteti rektoratı hám tariyx fakulteti jámááti marhumnın ul-qızları hám tuwǵan tuwısqanlarına tereń qayǵırıw menen kewil bildiredi.
